Hükümet, eğitim, sağlık, içme suyu bilim teknoloji, ulaştırma ve sulama yatırımları ile GAP, DAP, KOP ve DOKAP eylem planları kapsamındaki yatırımlara öncelik verecek. 2017’de kamunun sabit sermaye yatırımları 122.3 milyar TL’ye ulaşacak…
Kamu yatırımları, özel sektör yatırımları için kaldıraç oluşturacak. Kamu, özel kesim girişimlerini tamamlayıcı şekilde, öncelikli ve büyük ölçekli altyapı alanlarına yoğunlaşacak. Demiryolu, liman, lojistik merkezi gibi özel sektörün üretken faaliyetlerini destekleyecek nitelikteki altyapı yatırımlarına öncelik verilecek. Yeni projelerin başlatılmasında üretken sektörlere azami katkıyı sağlayacak projeler ağırlıklı olacak. Kamu özel işbirliği (KÖI) modeliyle yürütülenler dahil olmak üzere kamu yatırımlarında sektörel olarak, eğitim, sağlık, içme suyu ve kanalizasyon, bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine, bölgesel bazda ise GAP, DAP, KOP ve DOKAP eylem planları kapsamındaki yatırımlara öncelik verilecek. Toplam sabit sermaye yatırımlarının 497.1 milyar TL’ye çıkmasının öngörüldüğü 2017 yılında, kamunun sabit sermaye yatırımları yüzde 17 artışla 122.3 milyar TL’ye ulaşacak. Kamu yatırımlarında aslan payını ulaştırma, eğitim ve tarım alacak.
80.4 milyar TL çeşitli projelere dağıtılacak
2017 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’nin yürürlüğe girmesinin ardından yayımlanacak 2017 Yatırım Program,’nda, mahalli idareler ve yetinm işti hariç 80 4 milyar TL’lik kamu sabit sermaye yat.nmtan projeleHe ilgilendirilecek. 2017 yıl. programına gore 80 4 milyar TL’nin 23.9 milyar TL sı Yaştırma yatırımlarına aktarılacak. 13.5 milyar TL’s. eg t,m10.2 milvar TL’si tarıma, 7.4 milyar TL sı sağlığa, 5.1 milyar TL’si enerjiye, 1.8 milyar TL’si TL ise iktisadi ve sosyal yatırımların yer aldığı dıger hizmet projelerine tahsis edilecek.
2017 YATIRIM PROGRAMI
Kalkınma Bakanlığı, 2017 Yatırım Programı’nın hazırlıklarını sürdürüyor. Yatırım Programı, 2017 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’nin yürürlüğe girmesinin ardından 15 gün içinde yayımlanacak. Yatırım Programı ile 2017-2019 Dönemi Orta Vadeli Programı, Orta Vadeli Mali Planı, Yatırım Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama Rehberi ile 2017 Yılı I Programı’nda belirlenen sektörel, bölgesel ve proje bazındaki öncelikler ile kuruluşların yatırım tavanları çerçevesinde 2017’de yürütülecek kamu yatırım projeleri belirlenecek.
2017’de gerçekleştirilmesi programlanan toplam 122.3 milyar TL’lik toplam kamu sabit sermaye yatırımının, mahalli idareler ve yatırım işçiliği hariç olan 80.4 milyar TL’lik kısmı 2017 Yılı Yatırım Programı’ndaki projelerle ilişkilendirilecek. Bunun 65.4 milyar TL’si Merkezi Yönetim Bütçesi kuruluşları, 13.6 milyar TL’si KİT’ler ve özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar, 1.4 milyar TL’si döner sermayeli kuruluşlar ve sosyal güvenlik kuruluşları tarafından yapılacak yatırımlardan oluşacak. 122.3 milyar TL’lik kamu yatırımının 35.8 milyar TL’sinin mahalli idareler tarafından gerçekleştirilmesi öngörülüyor; 6.1 milyar TL’sinin ise Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü gibi kurumların işçilik kadrolarına “yatırım isçiliği” adıyla tahsis edilmesi planlanıyor.
3 BİNİN ÜZERİNDE PROJE
3.008 projenin yer aldığı 2016 Yılı Yatırım Programı’ndaki devam eden projeler ile bazı yeni projelerin 2017 Yılı Yatırım Programı’nda yer alacağı tahmin ediliyor. 2017 yılı yatırım programında hızlı tren, sulama ve enerji projelerinin yanı sıra, kamuoyunun merakla beklediği bazı projelerin de yer alması bekleniyor. Alternatif güzergah çalışmaları son aşamaya gelen Kanal İstanbul Projesi’nin yatırım programında bazı altyapı yatırımlarıyla yer alabileceği ifade ediliyor.
SABİT SERMAYEYE 497 MİLYAR TL
2017 yılında kamu yatırımlarının GSYH içindeki payı artacak, özel sektörün payı ise gerileyecek. 2017 Yılı Programı Genel Ekonomik Hedefler ve Yatırımlar verilerine göre, gelecek yıl sabit sermaye yatırımlarının 2016’ya göre yüzde 12.8 artışla 440 milyar 749 milyon TL’den 497 milyar 133 milyon TL’ye ulaşacağı tahmin ediliyor. 2017 yılı programına göre özel sektör sabit sermaye yatırımlarının yüzde 11.5 artışla 374 milyar 829 milyon TL’ye, kamu sabit sermaye yatırımlarının ise yüzde 17 artışla 122 milyar 304 milyon TL’ye ulaşması hedefleniyor. 2017 yılında sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki paymın yüzde 20.5’ten 20.7’ye çıkması öngörülüyor.
2016 yılında GSYH içindeki payı yüzde 4.9 olan kamu sabit sermaye yatırımlarının 2017’de payının yüzde 5.1’e yükseleceği, özel sektör yatırımlarının GSYH içindeki payının ise yüzde 15.7’den yüzde 15.6’ya gerileyeceği tahmin ediliyor.
İMALAT SANAYİ ÖNDE
Özel sektör yatırımlarının yüzde 38.6’sını imalat sanayi yatırımları oluşturacak. 2017 yılında özel sektörün imalat sanayine yönelik sabit sermaye yatırım büyüklüğünün 2016’ya göre yüzde 10.6 artışla 144.7 milyar TL olacağı tahmin ediliyor. İmalat sanayini yüzde 18.9 pay, 71 milyar TL sabit sermaye yatırım büyüklüğü ile konut, yüzde 18.7 pay, 70 milyar TL sabit sermaye yatırım büyüklüğü ile ulaştırma izliyor. Enerji sektörü sabit sermaye yatırımlarının 2017’de yüzde 8.3 artışla 9.4 milyar TL’ye ulaşması beklenirken, turizm sektörü yatırımlarında gerilemenin devam etmesi öngörülüyor. 2015’te 18.4 milyar TL’lik sabit sermaye yatırımının yapıldığı turizm sektöründe, 2016’da sabit sermaye yatırımlarının yüzde 27.7 gerilemeyle 13.3 milyar TL, 2017’de ise yüzde 2.7 gerilemeyle 12.9 milyar TL olacağı tahmin ediliyor.
2017’de özel sektör sabit sermaye yatırımlarının eğitim alanında yüzde 12.6 artışla 13.6 milyar TL’ye, sağlık alanında yüzde 9.3 artışla 17.1 milyar TL’ye, tarım alanında yüzde 10.4 artışla 6.8 milyar TL’ye, madencilik alanında yüzde 10.4 artışla 11 milyar TL’ye çıkacağı öngörülüyor.
En fazla yatırım havalimanlarına
122.1 milyar dolara ulaşan kamu özel işbirliği projelerinin sektörlere göre dağılımı incelendiğinde 66.8 milyar dolar ile havalimanlarının ilk sırada yer aldığı görülüyor. Sözleşme değerinin 25 milyar doları enerji, 13.5 En fazla yatırım havalimanlarına milyar doları karayolu, 10.4 milyar doları sağlık projelerine yönelik bulunuyor. Projeler model olarak ele alındığında 211 projenin 101’ini YİD, 87’sini İHD, 18’ini YKD, beşini ise Yİ projeleri oluşturuyor.
ASLAN PAYI ULAŞTIRMADA
2017 yılı için 122.3 milyar TL olarak tahmin edilen kamu sabit sermaye yatırımlarından en büyük payı, yüzde 35.1 ile ulaştırma sektörü alacak. 2017’de ulaştırma sektörü sabit sermaye yatırımlarının 2016 yılına göre yüzde 8.9 artışla 42.9 milyar TL’ye ulaşması öngörülüyor. Kamunun sabit sermaye yatırımlarında ulaştırmayı yüzde 12.9 pay ile eğitim izliyor. 2017 yılında eğitimde sabit sermaye yatırım büyüklüğünün 2016 yılına göre yüzde 20.4 artışla 15.7 milyar TL’ye ulaşması bekleniyor. Kamuda sabit sermaye yatırımlarının tarımda yüzde 25.9 artışla 12 milyar TL, enerjide yüzde 27.4 artışla 5.45 milyar TL, sağlıkta yüzde 36.7 artışla 8.2 milyar TL, madencilikte yüzde 63 artışla 1.9 milyar TL, turizmde yüzde 8.9 artışla 823 milyon TL, konutta yüzde 157 artışla 2.1 milyar TL’ye ulaşacağı tahmin ediliyor.
Adalet, emniyet, içme suyu, kanalizasyon gibi birçok alt yatırım alanlarını içine alan diğer hizmetler alanında sabit sermaye yatırımlarının yüzde 12.2 artışla 32.2 milyar TL olacağı öngörülüyor.
BÜTÇEDEN 66 MİLYAR TL
2017 yılı bütçesinden 3.7 milyar TL’si kamulaştırmalarda kullanılmak üzere yatırımlara 66.2 milyar TL kaynak aktarılacak. 66.2 milyar TL’lik merkezi yönetim bütçesi sermaye giderleri incelendiğinde kamunun ulaştırma yatırımlarının kamulaştırmalarla 17.5 milyar TL’ye ulaşacağı tahmin ediliyor.
Havalimanı, otoyol gibi birçok projenin kamu özel işbirliği ile hayata geçirildiği ulaştırma yatırımlarında, kamunun yapacağı yatırımların 9.2 milyar TL’sinin karayolları, 2.4 milyar TL’si demiryolları, 3.2 milyar TL’si kent içi ulaşım, 1.6 milyar TL’si otoyollar, 299 milyon TL’si havayolları için harcanması öngörülüyor. 2017 bütçesinde eğitim yatırımlarına 13.6 milyar TL ayrılacak. Bunun 4.4 milyar TL’si ilköğretim ve genel ortaöğretim, 2.8 milyar TL’si mesleki ve teknik eğitim, 4.5 milyar TL’si yükseköğretim, 677 milyon TL’si beden eğitimi ve spor, 1.2 milyar TL’si ise kültüre gidecek. 2017 bütçesinden sağlığa 7.1 milyar TL, enerjiye 2.6 milyar TL, madenciliğe 464.7 milyon TL, imalat sanayine 102 milyon TL yatırımlar için aktarılacak.
Doğuya öncelik verilecek
Kamu yatırım harcamalarında bölgesel bazda GAP, DAP, KOP ve DOKAP eylem planları kapsamındaki yatırımlara öncelik verilecek. “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Cazibe Merkezleri Programı, Yatırım ve Destek Hamlesi” hayata geçirilerek, bölgede yatırım, üretim ve istihdamın artırılması sağlanacak. Terörün meydana getirdiği etkiler ortadan kaldırılacak. Bu kapsamda Kalkınma Bankası bölgede yapılacak yatırımları destekleyecek şekilde yeniden yapılandırılacak. KÖİ modeliyle yürütülenler dahil olmak üzere kamu yatırımlarında sektörel olarak, eğitim, sağlık, içme suyu ve kanalizasyon, bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine öncelik verilecek.
İLK SIRADA KARAYOLLARI
2017 bütçesinde kamunun tarım yatırımları için ayrılan sermaye gideri 9.6 milyar TL olacak. Tarım yatırımlarına ayrılan kaynağın 6.9 milyar TL’si sulamaya 1.4 milyar TL’si bitkisel üretime, 168 milyon TL’si hayvancılığa, 97 milyon TL’si su ürünlerine, 1.1 milyar TL’si ormancılığa gidecek.
2017 yılında yatırım ödeneğinin en çok ayrıldığı kamu kurumu 9.8 milyar TL ile Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) olacak. KGM’yi 9.6 milyar TL ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü izleyecek.
Ulaştırma, enerji başta olmak üzere büyük projeleri kamu özel sektör işbirliği (KÖÎ) modeli ile hayata geçirmeye devam eden Hükümet, Köl projelerinin planlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi sürecinin güçlendirilmesi, kamu kurum ve kuruluşlarının kapasitelerinin geliştirilmesi için çalışmaları sürdürüyor. Yap-işlet-devret modeliyle ihale edilmiş, finansmanı bulunmuş “Avrasya Tüp Geçişi, İstanbul Yeni Havalimanı” gibi dev projeler rayında yürürken, devreye Köl ile yapılacak yeni projeler giriyor. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün hizmete girmesinin ardından sıra Ege’yi Avrupa’ya bağlayacak 1915 Çanakkale Köprüsü için ihale ilanına çıkıldı. 26 Ocak’a kadar teklifler alınacak. 1915 Çanakkale Köprüsü’nün iki kulesi arasındaki açıklık 2023 metre olacak. Köprü geçiş ücreti ise 15 euro artı KDV olacak.
SÖZLEŞME BÜYÜKLÜĞÜ 122.1 MİLYAR DOLAR
Türkiye’de, yap-işlet-devret (YÎD), yap-işlet (Yİ), yap-kirala-devret (YKD) ve işletme hakkı devri (İHD) olmak üzere dört temel KÖİ modeli uygulanıyor. 2016 yılı Ekim itibarıyla 211 KÖİ projesi için uygulama sözleşmesi imzalanırken, bu projelerin sözleşme büyüklüğü 122 milyar doları aşıyor. 2015 yılında beş KÖÎ projesinin toplam sözleşme büyüklüğü 1.2 milyar dolar düzeyinde iken, 2016 yılında dokuz projede sözleşme büyüklüğü 3.6 milyar dolara ulaşıyor. Sözleşmesi imzalanan KÖİ projelerinde, 81 projeyle ilk sırada enerji sektörü yer alıyor. Bunu 38 projeyle karayolu, 22 projeyle liman, 18 projeyle havaalanı, 18 projeyle sağlık ve 16 projeyle yat limanı ve turizm tesisi, 14 projeyle gümrük tesisi izliyor.