Hem İstanbul hem de Anadolu’da dolaşanlar lüks konut projeleri dahil bir çok yerde TOKİ logosu görüyor. Bir dairenin milyon TL’yi geçtiği projeler dahil tüm bu projeleri TOKİ mi yapıyor? TOKİ’den nasıl daire alınabilir? TOKİ’den kimler daire alabiliyor? İşte bir çok kimsenin tam bilmediği TOKİ konutları, hizmetleri ve nasıl ev sahibi olunabileceğinin ayrıntıları.
TOKİ logosu gördüğünüz her proje TOKİ konutu mu?
Bu sorunun cevabı hayır. Aslında insanları yanıltan, hatta bazen sinirlendiren olay bu. Mesela TOKİ Kayaşehir projesinin detaylarını açıkladığında bir çok kişi daha merkezdeki TOKİ logolu projeleri işaret ederek, “Neden bunları vermiyorsunuz!” şeklinde tepki gösterdi. Çoğu lüks semtlerde görünen TOKİ logolu projeler TOKİ’ye ait değil. TOKİ’nin iştiraklerinden biri olan Emlak Konut’a ait. Ancak Emlak Konut bir TOKİ iştiraki olduğundan TOKİ logosu konuluyor. Ayrıca buradaki projeleri ne TOKİ, ne Emlak Konut yapıyor. Konutları ihaleye girip en yüksek bedel vaat eden özel firmalar yapıyor. O yüzden konut fiyatları da pahalı. Dolayısıyla TOKİ logosu gördüğünüz her projeyi TOKİ’ye ait sanmayın.
TOKİ neden hep şehir dışı yerlere konut yapıyor?
TOKİ, zararına çalışan bir kamu kuruluşu değil. TOKİ ürettiği evleri maliyetine satıyor. Özellikle alt/orta gelir grubu TOKİ’den konut beklediği için de TOKİ maliyetleri düşürmeye çalışıyor. Özellikle İstanbul gibi yerlerde arsa maliyetlerinin çok yüksek olması nedeniyle arsanın daha ucuz olduğu yerlere evler yapıyor.
TOKİ neden değerli arsalarda yoksul vatandaşlar için konut yapmıyor?
Bu üzerinde tartışılması gereken bir konu. Ancak kısaca şöyle söylenebilir. TOKİ bu arsaları satarak bir gelir elde ediyor. Bu gelirle faizsiz sattığı konutların maliyetini üstleniyor. Eğer TOKİ merkezdeki arsaları satmaz ve buralarda yoksul vatandaşlar için proje üretirse, 3 bin yoksulu şehir dışında ev sahibi yapmak yerine, 500 yoksulu şehir içinde ev sahibi yapmış olacak. TOKİ’nin tercihi şehir dışında olsa da daha fazla kişiye uygun fiyatlı konut yapmak.
Kayaşehir TOKİ konutları neden ucuz değil?
TOKİ Kayaşehir Konutları 144 bin TL’den başlayan fiyatlarla satışa çıktı. Fiyatlar 477 bin TL’ye kadar çıkıyor. İstenilen minimum peşinat oranı yüzde 25. Bazı vatandaşlar, “Sıfır peşinatla benzer fiyatlara Beylikdüzü’nden daire almak mümkün. Neden Kayaşehir’den üstelik kurayla ev sahibi olayım ki?” diye soruyor. Öncelikle böyle bir fiyata Beylikdüzü’nden daire almanız mümkün değil. En düşük peşinat yüzde 20. Bazı yerler yüzde 5 peşin diyor ancak geri kalan yüzde 15’i de ara ödeme adı altında kısa sürede tahsil ediyor. İkinci nokta geri kalan taksitlendirmede. TOKİ’den aldığınız bir projede 24 bin peşin verdiğinizi 120 bini de taksitlendirdiğinizi farz edelim. İlk taksidiniz 1000 TL’den başlıyor. Her 6 ayda bir kez memur maaş zammı oranında artıyor. Yüzde 3 civarı son yılların ortalaması. 6 ay sonra 1030, 1 yıl sonra 1061 TL ödemeye devam edeceksiniz. Ancak aynı miktarda banka kredisi çekerseniz krediniz artmasa da ödeyeceğiniz tutar her ay bugünkü faiz oranlarıyla 1500 TL’den başlayacak. Yani her sene fark giderek kapansa da ilk 2-3 sene 120 bin TL kredi için her ay 400-500 TL fark ödeyeceksiniz.
TOKİ bazı yerlerde 100-130 TL taksitle ev satıyor? Neden İstanbul’da satmıyor?
TOKİ’nin 60 metrekare veya altındaki büyüklükteki daireleri arsa maliyeti haricinde 55-60 bin TL’ye mal oluyor. Arsa maliyeti üzerine eklenince dairelerin fiyatları da artıyor. Ancak inşaat bedelinin Anadolu’nun kırsal kesimiyle İstanbul’da aynı olmadığı şüphesiz. Mimarından müteahhitine, mühendisinden işçisine kadar Anadolu’daki fiyatlar İstanbul’dan çok daha düşük. En basitinden hafriyat dökümü bile fiyatları etkiliyor.
Sanılanın aksine hazineye ait bütün arazileri TOKİ kafasına göre kullanamıyor. Her birini bedelini ödeyerek veya başka bir yerdeki arsasıyla takas ederek alıyor. özellikle Anadolu’da bazı belediyeler, TOKİ’ye arsa tahsisi yapıyor. O projelerde TOKİ’nin aylık taksitleri 250-300 TL’ye kadar düşüyor. Hatta bazı projelerde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı proje maliyetinin yarısı veya daha fazlasını karşılıyor. Bu durumda konutların taksitleri de 100-130 TL’ye kadar düşüyor. Ancak İstanbul gibi kalabalık bir yerde böylesine bir fiyat vermek elbette çok zor. Yine de İstanbulluların bu isteğini anlayışla karşılamak gerekiyor.
Alt gelir grubu konutlarını kim alabilir?
Alt gelir grubu konutlarına 25 yaşını doldurmuş, projenin bulunduğu ilde en az 1 yıldır ikamet eden veya nüfusuna kayıtlı, evi olmayan, daha önce TOKİ’den ev veya kredi almamış, geliri 3200 TL’nin altındaki vatandaşlar başvurabiliyor. Ancak projeye yeterince başvuru gelmezse şartların bir kısmı kaldırılıyor. Yine yeterince ilgi görmezse bu kez tüm şartlar kalkabiliyor.
Orta gelir grubu konutlarını kim alabilir?
TOKİ 3+1 veya daha büyük konutlarını “Orta gelir grubu” konutları olarak nitelendiriliyor. Bu konutlardan alacakların 18 yaşını doldurmuş olması gerekiyor. 3200 TL gelir hariç alt gelir grubu için geçerli olan tüm şartlar bu konutlar için de aranıyor. Ancak yeterince ilgi görmezse alt gelir grubu konutları gibi şartlar kaldırılabiliyor.
Gurbetçiler TOKİ’den ev alabilir mi?
T.C. vatandaşlığı süren tüm gurbetçiler TOKİ konutlarından alabiliyor. Ancak ilk satışlarda genelde ikamet veya nüfus şartı arandığını hatırlatalım. Yani sadece nüfusa kayıtlı oldukları ildeki projelerden alabiliyorlar. Ancak ilk satışta yeterince ilgi görmeyen ve ikamet-nüfusa kayıt şartları kaldırılan tüm projelerden de ev sahibi olabiliyorlar.
TOKİ Suriyelilere bedava ev yapıyor mu?
Hayır. TOKİ kimseye bedava ev yapmıyor. Ayrıca TOKİ’nin bütün projelerinde “T.C. vatandaşı olma” şartı aranıyor. Dolayısıyla Suriyelilerin TOKİ’den ilk elden ev sahibi olması mümkün görünmüyor. Ancak TOKİ konutlarına yeterince başvuru olmaz ve evlerin bir kısmı elde kalırsa, TOKİ bazı şartları aşama aşama kaldırıyor. İşte o zaman Suriyeliler dahil herkes TOKİ konutlarından alabiliyor. Bir diğer yol ise TOKİ’den ev alanların bu konutların bir süre sonra satması. İkinci el diyebileceğimiz bu satış sırasında da T.C. vatandaşı olma gibi bir şart bulunmuyor.
TOKİ neden bizim şehrimizde emekliler için ev yapmıyor?
TOKİ ortalama her yıl 15 bin konutu emeklilere ayırıyor. Emeklilere bütün TOKİ projelerinden yüzde 25 kontenjan ayrılıyor. Ayrıca bazı şehirlerde sadece emeklilere özel olarak üretilen konut projeleri de bulunuyor. Bunun için emeklilerin bir araya gelip toplanarak bulundukları ilçe kaymakamı veya vali aracılığı ile TOKİ’ye başvuruda bulunması gerekiyor. Başvuru sayısına göre TOKİ bölgede bir proje geliştiriyor. Daha sonra bu konutlar emeklilere satılıyor.