Bilim insanları, normalden daha uzun telomerlere sahip fareleri çiftleştirerek, ortalama yaşam sürelerini %12 civarında uzatmayı başardı. Biyohackleme olarak adlandırılan uygulamada, canlı yaşamına olumsuz etki edecek herhangi bir genetik değişiklik uygulanmadığı söylenmekte. Peki bu çalışma insana da uygulanabilir mi ve insan ömrü uzayabilir mi?
Telomer nedir? Canlı ömrüne nasıl etki ediyor?
Telomer, kromozomların sonunda bulunan DNA uzantılarına verilen isim. Hücre bölünmesi esnasında oluşabilecek DNA kaybını önleyerek genetik materyalin korunmasını sağlamakta. Hücre, her bölündüğünde kromozomların son ucunda bulunan telomerlerin bir kısmı ise yok olmakta ve telomerler kısalmakta. Yani canlının yaşı ilerledikçe, her hücre bölünmesiyle birlikte telomerler geri dönüşü olmayan şekilde küçülmekte.
Canlının yaşı ilerledikçe bazı hücrelerdeki telomerlerin tamamen yok olmasıyla hücreler ölmekte. Bizler bu durumu “yaşlanma” olarak biliyoruz. “Telomer kısalması, yaşlanmayı ve ortalama yaşam ömrünü belirleyen en önemli etkenlerden biri.” diyor araştırmacılar, “Telomer uzunluğu genetik bir özellik olmakla birlikte telomerlerin kısalma hızı, canlıdan canlıya değişmekte. Örnek olarak, farelerin telomerleri insanlara oranla uzun olmasına rağmen insanların telomerleri, farelere oranla 100 kat daha yavaş kısalmakta.”
Normalden daha uzun telomerlere sahip fareler üretildi!
Yıllardır araştırmacılar, “telomerler uzatılarak, yaşlanmanın etkileri azaltılabilir ve belli hastalıkların önüne geçilebilir mi?” sorusuna cevap arıyorlardı. Ancak bu çalışmaların hepsi genetik modifikasyonları gerektiriyordu. Bu da genetik hastalıklara ve kanser gibi ölümcül olaylara sebebiyet verebilecek bir uygulama. İspanya Ulusal Kanser Araştırma Merkezi’nde yapılan yeni bir çalışma ise, genetik modifikasyona gerek kalmadan, telomerlerin uzunluğunu arttırmış gibi duruyor.
Laboratuvar ortamında, telomerleri normalden daha uzun fare embriyonik kök hücreleri üretilen çalışmada, herhangi bir genetik değişiklik uygulaması kullanılmamış. Bu kök hücreler kullanılarak normal şekilde fareler yetiştirilmiş. Doğum sonucunda oluşan fareler, büyük bir dikkatle incelenmiş. İncelemeler sonucunda ise bu farelerin “normal fare ömründen %12,74 daha uzun olduğu” saptanmış. Ayrıca bu farelerde herhangi bir kanser ya da obezite sorunu da yaşanmamış. Moleküler biyolog Maria Blasco, “Bu çalışma sonunda, uzun yaşamın sadece genetik oynamalara bağlı olmadığını gördük.” diye açıklıyor.
‘Telomerlerin uzatılması yöntemi’ insan yaşlanmasını yavaşlatabilir!
Kısa telomerler, kısa ömrün en büyük sebeplerinden biri. Farelerde uygulanan telomer uzatılması yöntemi insanlarda uygulanabilir mi? Bunu yakın zamanda öğrenecek gibi durmuyoruz. Bunun sebebi ise insan deneylerinin oldukça katı kurallara bağlı olması ve yapılacak deneyin, oldukça uzun bir inceleme safhasının bulunması (bir insan ömrü kadar). Ancak olasılıklar öyle gösteriyor ki böyle bir olasılık mevcut.
2017’de yapılan bir başka çalışma ise, koşu yapmanın, telomerleri kısaltan telomeraz enziminin azalmasını sağladığını söylüyor. Bu da koşu yapan insanların biyolojik olarak daha genç olduklarını ve kanser risklerinin daha az olduğu anlamına geliyor. Ancak yine aynı çalışmada, yapılan koşunun oldukça düzenli ve fazla yapılması gerektiği belirtilmekte.
İnsan ömrü uzayabilir mi? Bu henüz kesin olarak cevabını verebildiğimiz bir soru değil. Bilim dünyasının biraz daha zamana ihtiyacı var. Ancak sağlıklı ve düzenli bir yaşam rutini ile yaşlanmayı azaltabiliriz. Peki sizler daha uzun yaşamak ister miydiniz?