Her şeyden önce bahsettiğimiz kelimelerin tam anlamıyla başlamak gerekli.
SİT ALANI NEDİR?
Sit alanı, korunmasında kamu yararı bulunan yerlerin genel adıdır. Sit alanları kendi içinde dört gruba ve üç seviyeye ayrılır.
NERELER SİT ALANLARI OLABİLİR?
Doğal sit alanları, ender bulunan doğal oluşumları ya da tarih öncesi veya tarihi dönemlere ait kalıntılar barındıran alanlardır.
Arkeolojik sit alanları tarih öncesi çağlardan günümüze kadar ulaşan önemli kültürel varlıkları içerir.
Kentsel sit alanları mimari, kültürel özellikleri açısından koruma altına alınan alanlardır.
Tarihi sit alanları ise tarihi özelliğe sahip alanlardır.
SİT ALANLARININ SEVİYELERİ NELERDİR VE NE ANLAMA GELİR?
1. derece sit alanı, bilimsel ve arkeolojik çalışmalar hariç, kesinlikle dokunulmaması gereken seviye.
2. derece sit alanı da koruma altında ama koruma ve kullanma koşulları ilgili kurullarca belirlenebilir. Yine de olduğu gibi korunmak zorundadır.
3. derece sit alanının ise koruma ve kullanma koşulları ilgili kurullarca belirlenebilir ama bu seviyede yeni düzenlemeler yapmak mümkündür.
1. DERECE SİT ALANI ARSAM VAR. BEN BU ARSADAN HİÇ BİR ZAMAN GELİR ELDE EDEMEYECEK MİYİM?
1. derece sit alanı olan bir arsanız varsa onun üzerinde yasal olarak şahsi herhangi bir değişiklik yapmanız mümkün değil. Taşınmaz varlıklarınızdan biri olan arsanızı değerlendirmek istemek hakkınız ama 1. derece sit alanı olunca yapabilecekleriniz oldukça kısıtlı.
1. derece doğal (tabii) sit alanlarında yapılaşma koşulları şöyle belirlenmiştir: “Bu alanlarda, bitki örtüsü, topografya, silüet etkisini bozabilecek, tahribata yönelik hiçbir eylemde” bulunulamaz ama yetkili kuruluşların yapabileceği araştırmalar, kamu binaları ve doğal felaketlerden kaynaklanan bakım çalışmaları hariç tutulur. Bunların dışında, şahsi kullanım için istisnalara yer verilmez.
Arsanızın 1. derece sit alanı olduğunu öğrenirseniz veya sonradan 1. derece sit alanı ilan edilirse üzerinde yasal olarak hiçbir değişiklik yapamazsınız ve Kültür ve Turizm Bakanlığından şahsi girişimleriniz için muhtemelen izin alamazsınız. Ama 3 Ağustos 2013 tarihli ve 28727 sayılı Resmi Gazete’de çıkan yönetmeliğe göre, 1. derece doğal sit alanındaki taşınmazlarınız Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından her yıl belirlenen trampa (takas) programlarına alınır ve Maliye Bakanlığınca onay verilen Hazine taşınmazlarıyla trampa edilebilir. Elbette, takas imkanından yararlanabilmeniz için arsanız yönetmelikte hariç tutulan maddelerden herhangi birinin kapsamına girmemeli.
Yani 1. derece sit alanındaki arsanızı değerlendirmenin hemen hemen tek yolu, bu arsayı eşdeğer bir hazine arazisiyle takas etmeniz olacaktır.