Konut piyasası denilince akla hemen İstanbul gelse de, sektör sadece İstanbul’dan ibaret değil. Hatta bazı Anadolu şehirleri İstanbul’dan çok daha fazla kazandırıyor. Söz konusu kira ise, Anadolu İstanbul’a fark atıyor. Üstelik son yıllarda konut stoku fazlalığı olan İstanbul’da kira artışları enflasyonun altında kalırken Anadolu’da enflasyonu kat be kat aşan iller bulunuyor. İşte rakamlarla uzun vadede illerin ortalama kira gelirleri.
14 yılda İstanbul ve Ankara’da kiralar enflasyona yenildi
2000-2014 yılları arası incelendiğinde Anadolu şehirlerinde kiraların İstanbul’un çok üzerinde artış gösterdiği görünüyor. 14 yılda İstanbul’da kira artışı yüzde 357’de kalırken Bayburt’ta artış yüzde 4 bin 228’e kadar çıktı. Aynı dönemde enflasyon yüzde 532 oldu.
Böylece kazancı ile kendi bulunduğu ilden değil İstanbul’dan ev, işyeri satın alıp kira geliri elde etmeye çalışan Anadolu esnafı ve işadamının aslında zararda olduğu ortaya çıktı. Başkent Ankara’da da aynı durum geçerli. Ankara’da 14 yılda kira artışı İstanbul ile aynı olmuş.
İki büyükşehirden daha kötü kira artışı görülen şehir sadece terör faaliyetleri dolayısıyla güvenlik zafiyeti oluşan Diyarbakır. Bu ilde kira yüzde 307 artabilmiş. Eskişehir, Kayseri ve Çorum illerinde de artış enflasyonun altında kalmış. Sivas, Malatya ve Aksaray’da ise yaklaşık olarak enflasyona eş bir artış söz konusu.
20 şehirde kiralar enflasyonun 2 katı arttı
2000’den sonra ekonomideki büyüme ile Anadolu’daki kiralara yansıdı. Şehirlerde açılan üniversiteler ve kayıtdışılığın azalması kira gelirlerini enflasyonun 8 katı kadar artırdı. Bayburt’ta kira artışı enflasyonu 8’e katlayarak yüzde 4 bin 228’lik artış gösterdi. Bayburt’u Kilis ve Osmaniye, Bingöl gibi Anadolu illeri takip ediyor. Kira artışı ilk 20 ilde yüzde binin üstünde gerçekleşirken bu yüksek oranlı artışlarda en Batı’daki il Kütahya oldu.
Dikkat çeken bir nokta da Düzce, Bolu ve Van gibi depremlerden büyük zarar gören illerdeki kira artışlarının yüksek düzeyde olması. Bu illede evlerin yıkılması ile konut stokunun azalmasının yanı sıra yeni yapılan evlerin daha kaliteli malzeme ile biraz daha lüks yapılmasının kiraları artırdığı tahmin ediliyor.
Anadolu’da kiraların bu kadar yüksek olmasında son yıllarda ekonomideki büyüme trendi ile kiraların bu şehirlerde çok düşük olması olduğu görülürken aynı zamanda bu şehirlerde açılan üniversitelerin de etkili olduğu tahmin ediliyor. Diğer yandan 2000 yılında Anadolu’da kira gelirlerinin kayıtdışı ödenmesi de bu durumun ortaya çıkmasında etkili olabilir. Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın memleketi Bayburt’taki artışın bu kadar yüksek olması bir nebze kayıtdışılığın azaltılmasına da bağlanabilir.
İstanbul ve Ankara’da ev sahipleri zam yapamadı
İstanbul’da ve Ankara’da kira artışlarının enflasyonun altında kalmasında, 2000 yılında da bu illerde kiraların yüksek olması nedeniyle ev sahiplerinin artık artış yapamaz hale gelmeleri etkili oldu. Bunun yanı sıra İstanbul’da konut arzının çok hızlı artması ile kiralık konut sayısının yükselmesi kira fiyatlarını aşağı çekmiş gibi görünüyor. Maliye’nin kira beyannamelerinden derlenen rakamlarda tek handikap ev sahiplerinin kiralarını tam olarak beyan etmemeleri.
En yüksek kiralar hala İstanbul’da, ikinci sıradaysa sürpriz bir şehir var
Yüksek oranlı artışlara rağmen Anadolu hâlâ İstanbul’u yakalamış değil. İstanbul ortalama bin 564 lira aylık kira ile hala en yüksek kiranın ödendiği yer. İstanbullu yıllık 18 bin 700 lira ortalama kira geliri elde ediyor. İstanbul’da 2000 yılında ortalama kiraların 342 lira civarında olduğu hesaplandı. İstanbul’u Gaziantep bin 205 liralık kira ile takip ediyor. Antep’in ardından ise Antalya ve Van geliyor. Kiranın 2014’te ortalama bin lira ve üstü olduğu iller de bu 4 şehir. İzmir ve Ankara’da ise ortalama kiralar bin liranın hemen altında. 2014’te en düşük kiraların ödendiği iller ise 292 lira ile Ardahan, 320 lira ile Bitlis ve 322 lira ile Tunceli oldu.