Doların yükselişinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çağrısı üzerine başlayan “TL ile kira” tartışması sürerken, kiracılar en azından kurun sabitlenmesinde ısrarcı. Bazı AVM’ler TL’ye geçerken bazı AVM’lerde ise doların 2.80-3.20 arası, euronun ise 3.50’den sabitlendiği belirtiliyor. Ancak genel anlamda mal sahipleri ile kiracılar halen uzlaşabilmiş değil.
SON haftalarda rekor üzerine rekor kıran dolarda yavaş da olsa rüzgar döndü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Dövizinizi bozdurun” çağrısının da etkisiyle dolar gevşese de dünya ile entegre olan Türkiye ekonomisinde dövizli işlemler halen devam ediyor. Kamu kurumlarında artık sözleşmelerin TL ile yapılacağı açıklandı ama özel sektörde perakendeden akaryakıta kadar birçok sektörde dolar ve euro ile yapılmış sözleşmeler var. Dövizdeki yükseliş nedeniyle mağdur olan taraflar sözleşmelerin TL’ye dönmelerini talep ediyorlar. Bu talebin bugünden yarına yerine getirilmesi mümkün olmasa da en azından ‘kur sabitlemeye’ gidilmesi bekleniyor.
Dövizin TL karşısında öngörülenin üzerinde değer kazandığı dönemlerde ‘kur sabitleme’ kullanılan bir araç. Teknoloji ve otomotiv ürünlerinde geçmişte tüketici talebinin artırılması için de bir pazarlama aracı olarak kullanılan ‘kur sabitleme’ye yönelik talepler bugünlerde artmış durumda. Ancak aşırı volatilitenin olduğu ortamda birçok sektörde yaygın olarak kur sabitlemeden bahsetmek mümkün değil. Yine de yaptığımız araştırmada münferit de olsa kur sabitleyen şirketler bulunuyor. Genelde dolar 3.00 ve 3.20’den, euro ise 3.50’den sabitlenmiş durumda.
“ESKİ KURLARA DÖNÜLSÜN”
Özellikle organize perakende sektöründe AVM’lerdeki kiralar tam bir kangren haline gelmiş durumda, önceki hafta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’m”AVM’lerde patronlar hep dövizle kiralama yolunu seçiyorlar. Biz de diyoruz ki şimdi burada yeni bazı adımlar atmak suretiyle geçici bir düzenleme gerekirse yapılır. Ülkemizin bu süreci yerli para birimiyle atlatması gerektiğine inanıyorum” uyarısına rağmen özellikle yabancılar tarafından yönetilen AVM’lerde sözleşmelerde değişim yapılmadığı gibi kur sabitleme de henüz olmadı. Bu hafta içinde perakendecilerin Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmeleri bekleniyordu ama haberimizi hazırladığımız sırada henüz bu görüşme gerçekleşmemişti.
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan öncel, AVM’leri Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarını dikkate almaya çağırarak düzenleyecekleri faturalarda 2015 yılı başındaki dolar kuru olan 2.30’u esas almalarını beklediklerini söylüyor. Öncel, “İki yıl süreyle 2015 yılbaşındaki dolar kuru olan 2.30 TL’ye dönülmesi markalarımızı rahatlatacaktır. Bunun ivedilikle 1 Aralık’ta düzenlenecek faturalara yansıtılmasını bekliyoruz. Çünkü kaybedecek bir dakikamız bile yok” diyor. AVM’lerde kur sabitlemede henüz yaygın bir yaklaşım yok ama bu konudaki öncülüğü geçen ağustos ayında Torunlar GYO yapmıştı. Mail of İstanbul’da euro kurunu 3 TL’ye sabitleyen firma, dolarda 2.50 ve 2.75 üzerinden kira tahsilatı yapıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çağrısından sonra Istinye Park ve Ankara’daki [“önce’ Armada ve Panorama Alışveriş Merkezi’nde kurun sabitlendiği belirtiliyor. Istinye Park’ın Aralık kira faturalarını keserken doları 3 TL olarak aldığı belirtiliyor. Ancak başta Akmerkez olmak üzere ‘premium’ birçok AVM’nin henüz kiracılarına bu noktada kolaylık sağlamadığı gelen bilgiler arasında.
“KİRALARDA SABİTLEME İSTİYORUZ”
Dayanıklı Tüketim ve Beyaz Eşya Perakendecileri Derneği (BEYPER) Başkanı Ali Yıldız, sadece son bir ayda AVM içindeki kiraların yüzde 10 arttığına dikkat çekerek, “Kur artışından dolayı zaten piyasada bir güvensizlik oluştu. Tüketici iştahı düştü. Satışların azaldığı böyle bir ortamda, kira giderimiz ise kur artışı nedeniyle yükseldi. Sayın Cumhurbaşkanımız, bize ses oldu. AVM’lerde euro ve dolar olarak alınan kiralarda, bir yıl boyunca, doların 3 TL’den, euro’nun da 3.30’dan sabitlenmesini istiyoruz. Aksi halde AVM’lerde mağazaların bir bir kapanacağını, dolayısıyla binlerce kişinin de işsiz kalacağını düşünüyorum” diye konuşuyor.
Yaşar AŞÇIOĞLU / Aşçıoğlu İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı: “Eski sözleşmeleri gözden geçireceğiz”
Kurun artması elbette bizleri de etkiliyor. İnşaat maliyetlerini yükseltiyor. Demir, vitrifiye gibi ürünler dolara bağlı. Yeni yaptığımız ve satışa sunduğumuz projelerde TL üzerinden fiyatlandırma yapıyoruz. Kira sözleşmelerini de TL ile yapıyoruz. Cumhurbaşkanımızın uyarısı üzerine herkes dolarını TL’ye çeviriyor; sözleşmeler değişiyor. 15 Temmuz sürecinde olduğu gibi bu konuda da milletimiz birbirine kenetlendi; bu süreci de birlik beraberlikle atlatacağımıza inanıyorum. Eskiden yaptığımız bazı kira sözleşmelerimiz dolarla. Kiracılarımızdan bunları TL’ye çevirme yönünde talepler geliyor; bunları değerlendiriyoruz. Doların biraz durulmasını bekliyoruz. Ondan sonra hangi kuru dikkate alacağımızı belirleyip bu talepleri değerlendireceğiz.
Füsun KURAN / Tescilli Markalar Derneği Başkanı: “Keşke bir kanun çıksa”
Derneğimizin 250 üyesi var. Bunların yüzde 90’ı ithalatçı… AVM kiralarında kurun sabitlenmesi konusunda hemfikiriz. Keşke toplu bir uygulama olsa. Keşke kontratlar TL’ye dönse. Perakendede kiralamalarda ‘yabancı kontrat’ olmayacak diye bir kanun çıkarılsa ne kadar iyi olur. Bu diğer sektörlere de yayılabilir. Biz de dolarla ithalat yapıyoruz ama etiketlerimiz TL ile… Hangi fiyattan ürünü çekmişsek ona göre etiket koyuyoruz ve altı ay, yani sezon boyunca değiştirmiyoruz. Tüketici sezon boyunca olumsuz etkilenmiyor. Zaten satın alırken ürünün parasını ödemiş olduğumuz için sorun yaşamıyoruz. Oysa kira kontratını bir kez imzaladığınızda sürekli artan bir gider olarak karşınıza çıkıyor. İthal markaları çatısı altında toplayan bir dernek olarak AVM’lerde sabit kiraya dönülmesi uygulamasının yanındayız.
“PEŞİN ÖDEMELERDE DOLAR 2.90 TL”
İnşaat sektöründeki yeni markalı projeler genel olarak TL olarak satışa sunulurken, dolara bağlı fiyatlarda sabitleme yapanlar da yok değil, örneğin, Birleşik Gayrimenkul Geliştirme ve İnşaat, Bağdat Caddesi’nde yaptığı Park Residences Cadde projesinde ‘kur sabitleme’ kampanyası yaptı. Projeden ev sahibi olmak isteyenlerin döviz kurunda yaşanan dalgalanmalardan zarar görmemeleri için peşin ödemelerde dolar kuru 2.90 TL’ye sabitlendi.
Firmanın Yönetim Kurulu Başkanı Güngör Çepni, “Döviz Gün9ör^epn’ kurunda yaşanan dalgalanma sebebiyle projemizden ev sahibi olmak isteyenlerin zarar görmemesi için dolar kurunu peşin ödemelerde 2.90 TL olarak sabitledik. Geçmişte dolar kurunu sabitlemiş ve olumlu tepkiler almıştık. Satışımıza katkısı olduğunu görünce peşin ödemelerde aynı uygulamayı belli bir süre için başlattık. Ayrıca vadeli ödemek isteyen müşterilerimiz için de yüzde 0 peşinatla 120 aya varan 0.69 faizle çok cazip ödeme şartları yarattık. Her müşterimize, kişiye özel ödeme avantajları sunabiliyoruz” diye bilgi veriyor.
YATIRIMCILARA DESTEK
Gelecek yıl franchise modeliyle büyümesini sürdürmek isteyen Alaçatı Muhallebicisi de yatırımcıları için dolar kurunu sabitleyenler arasında. Firma, yatırımcılarını korumak ve yeni yatırımcılar kazanmak amacıyla dalgalanmalara karşı döviz kurunu 2.8 TL’ye sabitleyerek TL bazında ödeme seçeneği sunuyor. Firmanın Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Sarı, amaçlarının ekonomide yaşanan belirsizliğe karşı önlem almak olduğunu açıklıyor. “Yatırımcılarımıza sadece iyi günde değil, koşullar ne olursa olsun her zaman yanlarında olduğumuzu göstermek istiyoruz” diyen Sarı, sıkıntılı süreçlerden bir yatırımcı olarak güçlü çıkmayı hedeflediklerini ve 2017’de 47 şubeden 100 şubeye ulaşmak istediklerini söylüyor.
“OCAKTA SABİTLEDİK”
Türkiye’de sene başında belirlediği kur fiyatları üzerinden halen işlemlerini yapmayı sürdüren ithalatçı firmalar da yok değil. Parker, Rotring, Sharpie, Dymo, Graco, Aprica, Baby Jogger,
Goody, Calphalon, PaperMate, Rubbermaid gibi birçok kalem ve kırtasiye malzemesi markasının sahibi olan Nevvell Brands’m Türkiye, Ortadoğu ve Afrika Bölgesi Direktörü Alp Erekul, “Faaliyet gösterdiğimiz pazarda istikrarı bozmamak için sene başında sabitlediğimiz kur üzerinden çalışmalarımızı yürütüyoruz” diyor. Erekul şu değerlendirmelerde bulunuyor:
“Biz kuru sene başında, hazine bölümümüzün belirlediği noktada sabitliyoruz. Beklentilerin çok ötesinde, ciddi ve uzun soluklu bir dalgalanma olmazsa o kurda devam ediyoruz. Amacımız, faaliyet gösterdiğimiz pazarlarda istikrarı bozmamak, ani dalgalanmaların etkisiyle aşırı reaktif hareket etmemek. Bu bizim her sene yaptığımız bir şey. Çok uluslu, global bir şirket olduğumuz için geniş bir kur havuzumuz var. Bir para birimi değerindeki düşüş, diğerlerindeki artış ile dengelenebildiği için daha rahat hareket edebiliyoruz. Hazine bölümümüz havuzda bir dengesizlik gördüğünde finans piyasaları ile çalışarak riski azaltabiliyor. Ocağa kadar sabitlenen orana dokunmuyoruz. Ocak ayının başında senenin artışı ne görünüyor diye bakıyor ve kuru revize ederek tekrar sabitliyoruz.”
OTOMOTİVDE AYLIK KUR
Otomotiv sektöründe de çok yaygm olmasa da kur sabitleyen firmalar yok değil. Ancak kur hareketli olduğu için sabitlemeler genellikle aylık oluyor ve çok büyük bir değişiklik olmazsa ay sonuna kadar aynı kurla devam ediliyor. Borusan Otomotiv tarafından Aralık ayı boyunca 3.49’luk euro/TL sabit kur avantajıyla 2016 model yılı BMW 1 Serisi, 3 Serisi, 5 Serisi modellerinden birini satın alacak müşterilere 40 bin TL ile 90 bin TL arasında değişen tutarlarda 0 faizle ve 24 aya varan vadelerle kredi imkânı sunuluyor. Kredi imkânlarından yararlanmayı tercih etmeyecek müşterilere ise ÖTV oranı değişikliğinden kaynaklanan farkı karşılayarak bir başka önemli satın alma avantajı sunuluyor. MİNİ markasında ise Aralık ayında 3.39’luk euro/TL sabit kur uygulaması var. Bu sabit kurla satılan modeller için 50 bin TL’ye kadar 36 aya varan vade ve yüzde 0.94’lük faizle kredi imkânı sunuluyor. Nissan’da ise ‘anons edilmiş bir sabit kur’ uygulaması yok. Nissan Gülan Otomotiv’in Satış Müdürü Osman Çakar, “Nissan ay başında fiyatlarda yüzde 2-2.5 kur ayarlaması yaptı. Dolar 3.50 TL civarmda olduğu müddetçe yeni bir ayarlama olmaz. Eğer 3.60’larm üzerine çıkıp aşırı artarsa ayarlama olabilir. Bu arada ÖTV’si yüzde 50’ye çıkan araçların ÖTV’lerinin tamamını, yüzde 60’a çıkanların da yarısının Nissan karşılamaya devam ediyor.”
Sebahattin YAMAN / General Mobile ve Telpa Yönetim Kurulu Başkanı : “Neye göre zam yapacağımızı bilmiyoruz”
Kurlardaki dalgalanma nedeniyle sektörümüzde genel bir kur
sabitlemeden bahsetmek mümkün değil. Ancak şunu belirteyim ki, kurlardaki artış nedeniyle zam da yapmadık. Eldeki stoklar bitene kadar da yapmayı düşünmüyoruz. Kurların bu seviyelerde kalıcı olup olmayacağını görmek istiyoruz. Aşırı volatilite nedeniyle ne yapacağımızı net olarak kestiremiyoruz. Zam yapacaksak bile neye göre yapacağız; 3.55’mi, 3.35’mi?.. Dünyadaki genel duruma bakıldığında dolar kurunun 3.20’nin altında olması gerekirdi. Biz de dolar bağımlılığımızı azaltmak istiyoruz. Çin’den yaptığımız atımların bir kısmını yuan ile yapabilir miyiz diye bakıyoruz. Daha güvenli bir alana geçmek istiyoruz.
“SÖZLEŞMELERDE TL’YE DÖNÜŞ VAR”
Çelik Motor bünyesinde faaliyet gösteren araç kiralama pazarının lider markalarından Garenta da kasım ayında kur sabitlemeye gitmişti. Garenta ay boyunca, uzun dönem araç kiralamalarında euro kurunu 3.35 TL’de sabitlemişti ama aralıkta kampanyayı tekrarlamadı.
Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS) Başkanvekili Murat Bilgin, akaryakıt sektöründe bundan iki sene önce yüzde 60’a yakın olan döviz bazlı kira sözleşmelerinin yüzde 30’a kadar düştüğünü belirterek sözlerine başlıyor. Geçen seneden itibaren birçok dağıtıcının TL bazlı sözleşmelere döndüğünü belirten Bilgin, şu değerlendirmeleri yapıyor: “Sektörde sözleşmelerin geçen yıldan itibaren TL’ye dönmeye başladığını duyuyoruz. Zaten sektörümüzde karlılıklar düşük. Bu nedenle kurun aşırı artışı olduğu dönemlerde dağıtıcılar kiraladıkları yerleri bırakmayı bile tercih ediyor. Bir de sözleşmelerde aşırı artışlar için tedbir de alınmaya çalışıldığını biliyoruz. Kurun yüzde 10-15’ten fazla artması durumunda aradaki kur farkı kira bedellerine yansıtılmıyor.”