Konut satışları her yıl rekor kırıyor ama arz ve talep arasındaki dengesizlik nedeniyle stok şişiyor. Ocak 2013’ten bu yana 2.7 milyon yeni konut iskan belgesi alırken birinci el satışlar 2.1 milyonda kaldı, 600 binden fazla konut stoka eklendi.
Ekonomideki türbülans, Türkiye’nin lokomotif sektörlerinden gayrimenkulü olumsuz etkiliyor. Konut üreticileri, 15 Temmuz darbe girişimi, olağanüstü hal, iç politikadaki belirsizlik, dış ilişkilerdeki gerilim ve Türk Lirası’ndaki aşırı değer kaybı nedeniyle 2016 yılını moralsiz kapatıyor. Azalan arsa stoku ve artan maliyetler yüzünden yeni proje geliştirmekte zorlanan müteahhitler, vatandaşların bekle – gör havasına girerek alım kararını ertelemesi nedeniyle 2017’ye endişeli giriyor.
Dar ve orta gelirli vatandaşlara hitap eden konutlarda arz yetersizliği, üst gelir grubuna yönelik lüks yapılarda ise arz fazlası olduğu için tıkanma yaşayan sektör, yoğun talebin devam edeceği düşüncesiyle inşaatını sürdürdüğü ve yapımını tamamladığı projelerde biriken konut stokunu nasıl eriteceğini kara kara düşünüyor.
TOPLAM STOK BİLİNMİYOR
SÖZCÜ’nün Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden yaptığı hesaplamaya göre konut stoku her geçen gün büyüyor. Ocak 2013’ten Eylül 2016’ya kadar geçen 45 aylık sürede 2 milyon 735 bin 933 adet yeni eve yapı kullanma izin belgesi (iskan) belgesi verilirken, satışı yapılan birinci el konut sayısı 2 milyon 104 bin 100’de kaldı. Böylece, konut stoku toplam 631 bin 833 adet büyüdü. TÜİK verilerine göre yıllar itibariyle bakılıp, yapı kullanma izin belgesi alan ve satışı yapılan birinci el konut sayısı çıkartıldığında, 2013’te 197 bin 210 adet, 2014’te 231 bin 875 adet, 2015’te 132 bin 684 adet ve 2016’nın ilk 9 ayında 70 bin 64 adet konutun stoka eklendiği görülüyor. TÜİK, 2013’ten önceki döneme ait ilk satış ve ikinci el satış verilerine sahip olmadığı için stokta toplam kaç konutun bulunduğu bilinmiyor.
ÇARE KAMPANYA
Son iki yılda 1,5 milyon konut için inşaat yapım ruhsatı alındığı göz önünde tutulursa, bu dairelerin tamamlanmasının ardından ekonomideki mevcut kırılganlığın devam etmesi halinde stokun daha da büyümesi bekleniyor. Satışları artırmak için firmalar kampanyalarla alıcılara peşinatsız, vade farksız veya düşük faizli uzun vadeli ödeme seçenekleri sunuyor. Öz sermayesi güçlü, nakit akışında sorun olmayan firmaların süreci hasarsız atlatabileceği ancak hem borçlu hem de elinde konut biriken geliştiricilerin fiyat kırmamaları halinde 2017 yılında sıkıntı yaşayabileceği belirtiliyor.
RUHSAT ÇOĞALDI İSKAN AZALDI
Türkiye İstatistik Kurumu’nun yayınladığı veriler, belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen daire sayısının 2016 yılının ilk dokuz ayında bir önceki yıla göre yüzde 8,1 oranında arttığını ortaya koydu. Ocak – Eylül döneminde toplam 692 bin 136 daire için yapı ruhsatı alınırken, İstanbul 153 bin adet ile en yüksek paya sahip oldu.
İstanbul’u 47 bin 51 adet ile Ankara ve 36 bin 918 adet ile İzmir illeri izledi. Belediyeler tarafından yapı kullanma izin belgesi verilen dairelerin sayısı ise ilk dokuz ayda yüzde 3,3 oranında azaldı. Ocak-Eylül aylarında toplam 504 bin 814 daire iskan alırken, daire sayılarına göre, İstanbul 113 bin 291 adet ile en yüksek paya sahip oldu. İstanbul’u 38 bin 857 adet ile Ankara ve 32 bin 396 adet ile İzmir illeri izledi.
İKİNCİ EL KONUTLAR DAHA FAZLA SATILIYOR
TÜİK 2013 yılından itibaren konut istatistiklerinde ilk ve ikinci el satışların ayrıntısını paylaşıyor. Son dört yılda ikinci el konutların birinci el konutlardan daha fazla sattığı görülüyor.
Artan arsa maliyetleri nedeniyle, üst gelir grubuna hitap eden lüks konutların inşa edilmesi nedeniyle, en fazla konut ihtiyacı olan orta ve düşük gelir grubundaki kesimin talepleri karşılanamıyor. Vatandaşların yüksek fiyatlar nedeniyle satın alamadığı birinci el konutlar yerine ikinci el konut piyasasına yönelmesinin bu tablonun ortaya çıkmasında etkili olduğu biliniyor.